Spektar

Jezici

EN spectrum (of sound); NJ Spektrum, Klangspektrum; FR spectre; TL spettro;

Etimologija

LAT spectrum = slika u duši, pomisao, predodžba, od specere = gledati, promatrati

Definicija

U akustici i glazbenoj informatici, naziv za prikaz razdiobe energije nekih (npr. zvučnih) signala unutar određenog (recimo, čujnog) frekvencijskog područja. Po ustroju spektar može biti diskretan (grafički se aproksimirati izrazitim spektralnim linijama) ili kontinuiran (bez izrazitih uzvisina i šiljaka). U pravilu, titrajući signali periodičkog tipa redovito imaju naglašenu diskretnu komponentu spektra, tj. spektralnu liniju (ili više njih). Idealni aperiodički signali (šumovi) odlikuju se kontinuiranim spektrom. Ljudski glas i zvukovi akustičkih glazbala redovito sadrže mješovite odlike obaju tipova spektra.

Tonovi, odn. zvukovi kod kojih ljudsko uho može detektirati visinu, odlikuju se specifičnim spektrom, u kojem dominira veći broj međusbno uređenih spektralnih linija (parcijala). Ukoliko među frekvencijama parcijala vladaju cjelobrojni odnosi, tada ih nazivamo harmonicima. Iznimka je sinusoidni signal, koji mada ima jasnu visinu tona, sadrži u spektru samo jednu liniju, onu osnovne frekvencije.

U digitalnom zapisu zvučnih signala kontinuirani valni se oblik svakog signala pretvara u glazbeno prihvatljivu diskretnu aproksimaciju tog signala, što snači da će i spektar digitalno zapisanog signala biti glazbeno prihvatljiva diskretna apriksimacija stvarnog spektra tog signala.

U glazbeno-informatičkoj praksi se diskretne komponente spektra svakog periodičkog signala daju raščlaniti na istodobno djelovanje jednakog broja sinusoidnih signala, uz pomoć računalnih algoritama za diskretnu Fourierovu transformaciju, odn. Hartleyevu transformaciju. Ovo se svojstvo periodičkih signala obilato rabi u procesu aditivne sinteze i spektralne resinteze pomoću faznog vokodera.

U procesu spektralne resinteze često se rabe razne forme vizualizacije spektra, kao npr spektrogram, odn, dvodimenzionalna vizualizacija spektra i sonogram, odn. trodimenzionalna vizualizacija spektra.

Komentar

Autor djela <NG>, str.314, sugerira uporabu složenog pojma zvukovni spektar, za razliku od pojma zvučni spektar, "jer je zvučni spektar ponajprije onaj koji zvuči (kao zvučna skulptura i zvučni događaj), za razliku od zvukovne boje i zvukovnog objekta". Postavlja se pitanje da li frekvencije iznad onih čujnih spadaju u ultrazvukovni ili ultrazvučni dio spektra?

S motrišta glazbene informatike čini se da ne bi valjalo naglašavati razliku obzirom na kontekst pojavnosti nekog zvuka ili signala, budući da je predmet bavljenja uvijek apstrakcija, tj. matematički model. Stoga se čini boljim govoriti o čujnom spektru, tj. onom dijelu spektra nekog signala, koji ulazi u čujno područje (20Hz - 20000Hz).

Kritika

U literaturi se uvijek navodi 16 Hz kao donja granica.
(Tihomir Petrović) tihomir.petrovic<at>inet.hr

Referencije

<BG>; <FRM>: 28, 61; <IR>: Spectral Sound Processing (pdf);
<NG>: 314;